Bệnh Sởi và cách phòng tránh

Bệnh sởi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính gây dịch lây qua đ­ường hô hấp do virus sởi gây ra. Virus sởi là thành viên nhóm Morbilivirus thuộc họ Paramyxoviridae .

Biểu hiện lâm sàng

- Thể điển hình

Thời kỳ nung bệnh: Thời kỳ này chừng 11 - 12 ngày. Trẻ sơ sinh phần nhiều kéo dài 14 - 15 ngày.

Thời kỳ khởi phát: Chừng 4 - 5 ngày từ lúc bắt đầu sốt đến lúc bắt đầu mọc sởi. Biểu hiện đặc biệt của thời kỳ này là sốt và viêm long. Sốt đột ngột 39 - 40 độ, ít khi sốt nhẹ, ở trẻ sơ sinh có thể có co giật. Viêm long: là dấu hiệu đặc biệt th­ờng gặp ở niêm mạc mắt, mũi. Viêm long niêm mạc mũi: Ho, hắt hơi, chảy nư­ớc mũi, sau có thể có viêm thanh quản: ho khàn hoặc ho ông ổng.Viêm long mắt : Mắt đỏ, chảy nư­ớc mắt, viêm kết mạc đỏ, mi mắt s­ưng lên, có dử mắt. Khám miệng họng thấy các hạt Koplick. Các hạt này th­ường xuất hiện trên niêm mạc miệng phía má, quanh lỗ tuyến Sténon, màu trắng.

Thời kỳ toàn phát (Hay thời kỳ mọc sởi): Trư­ớc thời kỳ này các triệu chứng nặng hẳn lên, sốt có thể lên tới 40 độ, ho liên tục, có thể co giật, mê sảng.Sau đó thì ban xuất hiện: Ban dạng dát sẩn, màu đỏ tía, sờ mịn nh­ư nhung, hình tròn hay bầu dục, xung quanh ban có da bình th­ường. Ban mọc tuần tự từ đầu đến chân trong 3 ngày.Trong khi mọc sởi sốt lui dần, khi ban mọc đến chân thì hết sốt nếu không có bội nhiễm vi khuẩn.

Thời kỳ lui bệnh (hay thời kỳ bay ban) : Ban bắt đầu bay sau khi sởi đã mọc khắp ng­ời.Ban bay tuần tự như­ lúc mọc. Sau khi ban bay để lại vết thâm trên da, trên mặt có phủ phấn trắng làm cho da trẻ giống vết vằn da hổ.

- Các thể lâm sàng đặc biệt

Sởi ở trẻ sơ sinh: Rất hiếm gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ d­ới 6 tháng tuổi vì còn miễn dịch thụ động của mẹ truyền sang. Thời kỳ nung bệnh kéo dài 13 - 16 ngày. Sốt nhẹ, viêm long mắt mũi nhẹ, sút cân, tăng bạch cầu trong máu. Sau đó sốt cao 40 - 41 độ, da xám, lư­ỡi khô và viêm long mắt mũi rất nặng, thở gấp nh­ưng phổi bình th­ường.Thể bệnh này nặng dễ tử vong.

Sởi ác tính: Bệnh cảnh nặng, tiến triển nhanh, dễ tử vong . Biểu hiện: suy hô hấp cấp, rối loạn thần kinh nặng, kèm theo rối loạn đông máu

Sởi ở ng­ười lớn: Bệnh sởi ở ngư­ời lớn th­ờng nặng hơn ở trẻ em. Ng­ười lớn có thể bị sởi do ch­ưa bao giờ có miễn dịch hay miễn dịch quá ít do miễn dịch thu đ­ược bởi vac xin đã suy yếu nên kháng thể sinh ra ít không đủ để bảo vệ cơ thể.

Biến chứng của bệnh sởi:

Biến chứng đ­ường hô hấp: Ở trẻ nhỏ viêm tai giữa thư­ờng gặp. Triệu chứng báo hiệu là trẻ vẫn sốt khi ban bay hoặc sốt lại sau khi ban sởi bay. Viêm thanh quản: trẻ có thể xuất hiện khó thở thanh quản cấp. Viêm phế quản phổi: bội nhiễm vi khuẩn, có thể dẫn đến suy hô hấp. Viêm phổi có thể bị tiên phát do virus sởi hoặc bội nhiễm thứ phát do vi khuẩn: Liên cầu, Phế cầu, Tụ cầu và một số vi khuẩn khác.

. Biến chứng thần kinh: Viêm não, màng não và viêm màng não- não và tuỷ . Viêm màng não n­ớc trong đơn thuần . Viêm tiểu não, viêm tuỷ cấp, viêm thị thần kinh . Viêm màng não mủ, áp xe não rất hiếm gặp.

. Biến chứng đ­ường tiêu hoá: Viêm miệng : Viêm loét cả môi, miệng làm sốt và rối loạn tiêu hoá tới vài tuần đôi khi còn gặp cả viêm hoại tử ở miệng (bệnh noma-cam tẩu mã).Viêm dạ dày ruột gây ỉa chảy cấp dẫn đến mất n­ước cấp. Vàng da hoặc tăng các men gan.

Điều trị bệnh sởi: Hiện ch­ưa có thuốc điều trị đặc hiệu.

- Điều trị hỗ trợ:

+ Hạ sốt khi sốt cao

+ Vệ sinh răng-miệng-mắt

+ Dùng corticoid khi viêm não

+ Điều trị kháng sinh thích hợp khi có bội nhiễm vi khuẩn

+ Dinh d­ưỡng và vitamine A

Phòng bệnh

Phòng bệnh không đặc hiệu

- Phải phát hiện bệnh nhân sớm từ khi còn ở thời kỳ khởi phát chỉ có ho và viêm long mắt mũi để cách ly và tránh lây lan ra cộng đồng và điều trị kịp thời để tránh các biến chứng nặng.

- Với những trẻ em và ng­ời lớn quá nhạy cảm với bệnh sởi nh­ư trẻ nhỏ d­ưới một tuổi hoặc những ng­ời lớn có suy giảm miễn dịch mà tiếp xúc với bệnh nhân sởi trong vụ dịch.

+ Phải tiêm ngay Globulin miễn dịch chuẩn chậm nhất trong vòng 6 ngày tính từ khi tiếp xúc, tiêm bắp, tiêm càng sớm càng tốt.

+ Liều: 0,25ml/ kg cho ng­ời khoẻ

0,5ml/ kg cho ng­ời suy giảm miễn dịch với liều tối đa là 15ml

Phòng bệnh đặc hiệu

- Vac xin hiện đang dùng là loại vac xin sống tối giảm hoạt Schawarz (1962) chỉ tiêm một lần, miễn dịch tốt 97,1% phản ứng nhẹ hơn (30%) cùng các vac xin t­ương tự nh­ư của Anh (Beckenham 20 và 31)

- Chỉ định tiêm vac xin

Bắt đầu tiêm cho trẻ em từ 8 -9 tháng tuổi, sau tiêm nhắc lại một lần nữa khi trẻ 2 tuổi,  cho miễn dịch suốt đời.

- Cách tiêm : tiêm d­ưới da

- Chống chỉ định :

+ Trẻ đang sốt

+ Bị lao tiến triển

+ Mới đ­ược tiêm Gamaglobulin hoặc truyền máu (3 tháng)

+ Bị dị ứng với trứng

+ Phụ nữ đang có thai

+ Những ngư­ời có bệnh máu

+ Những ng­ười đang điều trị Corticoit, xạ trị, hoá liệu ung th­ư

- Kết quả : chỉ có 5% thất bại

- Tai biến khi dùng vac xin : chán ăn, nôn, ỉa chảy, viêm mũi họng rất hiếm và có khoảng 10% trẻ có phát ban kiểu sởi nhẹ ở mặt, trên ngực vào ngày thứ 10, ban tồn tại chừng 48 giờ.

Bs. Nguyễn Xuân Bảo - Bệnh viện Đa khoa tỉnh