Tiêm vắc xin BCG tại bệnh viện – Tăng tỷ lệ trẻ được bảo vệ khỏi bệnh lao

Vắc xin phòng chống lao BCG là 1 trong 6 loại vắc xin đầu tiên được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng toàn quốc từ năm 1986. Được khuyến cáo chỉ định cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, đặc biệt hiệu quả trong việc phòng ngừa các hình thái lao nguy hiểm, trong đó có lao màng não với mức độ bảo vệ 70%. Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Chương trình tiêm chủng mở rộng Quốc gia, để đạt được hiệu quả bảo vệ tối ưu, trẻ em nên được đưa đi tiêm phòng lao trong vòng 28 ngày sau sinh.

Tại Hà Tĩnh, hàng năm tỷ lệ trẻ dưới 1 tuổi được tiêm vắc xin BCG luôn đạt cao, trên 90%. Tuy nhiên, tỷ lệ trẻ được tiêm đúng lịch (trong vòng 28 ngày sau sinh) hiện đang rất thấp. Theo khảo sát tại 12 huyện thuộc 6 tỉnh khu vực miền Bắc gồm Hà Tĩnh, Hải Dương, Lào Cai, Lai Châu, Yên Bái, Tuyên Quang, tỷ lệ trẻ em dưới 1 tuổi không được tiêm vắc xin BCG trong vòng 28 ngày năm 2019 dao động từ 8,1% - 60% và tỷ lệ này còn thấp hơn trong năm 2020 do ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19.

Theo TS. Nguyễn Lương Tâm – Phó Giám đốc Sở Y tế: Nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ trẻ được tiêm vắc xin BCG đúng hạn thấp là do hiện tại hầu hết các TYT xã/phường chỉ tổ chức tiêm chủng 1 lần/tháng vì vậy tất cả những trẻ sinh hoặc được ra viện sau ngày tiêm chủng của địa phương sẽ không được tiêm đúng lịch. Đặc biệt, trong năm 2020 do ảnh hưởng của dịch COVID-19 dẫn đến nhiều TYT không thể tổ chức tiêm chủng trong một hoặc một số tháng. Bên cạnh đó, vẫn còn tỷ lệ khá cao người dân chưa nắm được lịch tiêm chủng hay không muốn cho trẻ đi tiêm chủng trong vòng 1 tháng. Trẻ sau sinh cũng thường mắc bệnh vàng da, viêm da, chàm, kê…. do đó cán bộ y tế cũng dè dặt trong chỉ định tiêm chủng cho những trẻ này. Vì vậy, việc triển khai tiêm vắc xin BCG trong bệnh viện có ý nghĩa quan trọng giúp khắc phục những hạn chế nói trên, đảm bảo trẻ sinh ra được tiêm sớm, từ đó tăng tỷ lệ trẻ được tiêm vắc xin BCG đúng lịch.

Chị Lê Thị Hoan – xã Thạch Châu, huyện Lộc Hà sinh con thứ 2 tại bệnh viện Đa khoa tỉnh cho biết: tôi được cán bộ y tế tư vấn cho tiêm sớm vắc xin BCG tại bệnh viện để phòng lao cho con. Lúc đầu tôi cũng hơi ngại do phải tiêm cả vắc xin viêm gan B và vắc xin phòng lao BCG. Nhưng sau khi tìm hiểu tôi thấy rõ lợi ích của việc tiêm sớm vắc xin BCG nên đã đồng thuận để các bác sỹ tiêm cho cháu. Như vậy, sau khi ra viện con tôi không phải chờ đến tháng sau tiêm nữa.

Ngày đầu triển khai, tại Khoa sản - bệnh viện Đa khoa tỉnh đã có 10 cháu được tiêm vắc xin phòng chống lao BCG. Điều dưỡng trưởng khoa sản Hoàng Thị Kỷ cho biết: “trước khi triển khai tiêm vắc xin BCG tại bệnh viện, tất cả nữ hộ sinh trong khoa đã được tập huấn kỹ về nguyên tắc tổ chức tiêm chủng, quy trình tiêm chủng và được hướng dẫn thực hành tiêm an toàn bằng hình thức cầm tay chỉ việc. Chúng tôi cũng bố chí điểm tiêm theo hướng dẫn và đặc biệt chú trọng công tác tư vấn cho các gia đình để đồng thuận và ủng hộ cao đối với chương trình này”.

Bs.CK1 Nguyễn Thế Anh – Phó Trưởng khoa sản, bệnh viện Đa khoa Thành phố cho biết: “Đối tượng tiêm tại bệnh viện là toàn bộ trẻ sinh tại bệnh viện và trẻ sơ sinh chưa được tiêm vắc xin phòng lao đến khám và điều trị tại bệnh viện khi đã ổn định đủ điều kiện tiêm chủng. Băn khoăn lớn nhất của các gia đình đó là các cháu đang nhỏ nhưng phải tiêm 2 mũi vắc xin là viêm gan B và BCG. Chúng tôi đã chú trọng tư vấn cho các gia đình đồng thời thực hiện tiêm giãn cách các mũi tiêm. Vì vậy các gia đình đều đồng thuận cao với việc tiêm vắc xin BCG cho các cháu”.

Bs. Nguyễn Đức Quảng – Phó Giám đốc Bệnh viện Phổi cho biết: “Việc điều trị lao cho trẻ rất khó khăn do phải tuân thủ đúng liệu trình và dùng kết hợp nhiều loại thuốc. Có nhiều loại thuốc ảnh hưởng không tốt đến thể chất và trí tuệ của trẻ như: gây mù màu, gây điếc, thậm trí tổn thương thần kinh. Vì vậy, việc phòng chống lao tốt nhất là các gia đình nên chủ động tiêm vắc xin BCG phòng chống lao cho trẻ càng sớm càng tốt, điều này sẽ giúp trẻ tránh được nguy cơ mắc lao sau này”.

Toàn tỉnh hiện có 14 bệnh viện có phòng sinh. Sở Y tế đã chỉ đạo tất cả các bệnh viện có phòng sinh chuẩn bị các điều kiện cần thiết và triển khai tiêm từ ngày 15/3. Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh đã tổ chức tập huấn tiêm vắc xin BCG cho tất cả cán bộ làm công tác tiêm chủng tại các bệnh viện, trung tâm y tế, cơ sở khám, chữa bệnh ngoài công lập trong tỉnh; cấp phát hơn 4 nghìn liều vắc xin cho các huyện, để  triển khai tiêm tại các bệnh viện và trạm y tế xã. Ngành Y tế cũng đặt ra mục tiêu là đạt tỷ lệ trẻ tiêm BCG tại mỗi bệnh viện triển khai từ 90% trở lên; Đảm bảo an toàn tiêm chủng theo quy định. Trong năm 2021, dự kiến toàn tỉnh sẽ có 22.027 trẻ được tiêm vắc xin BCG thông qua tiêm tại bệnh viện và trong các đợt tiêm chủng tại trạm y tế.

“Mỗi năm toàn tỉnh có khoảng hơn 20 ngàn mũi tiêm vắc xin phòng chống lao BCG. Tất cả các mũi tiêm đều được thực hiện an toàn. Các cháu sẽ được khám sàng lọc trước khi tiêm và được theo dõi chặt chẽ sau tiêm ít nhất 30 phút tại Bệnh viện và tiếp tục hướng dẫn mẹ theo dõi 24 giờ đến 48 giờ sau tiêm chủng”, Ts. Tâm cho biết thêm.

Các trường hợp chống chỉ định tiêm phòng lao BCG bao gồm: trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV mà mẹ không được điều trị dự phòng tốt lây truyền từ mẹ sang con.

Các trường hợp hoãn tiêm chủng BCG phòng lao: Đang mắc các bệnh nhiễm trùng cấp tính, đang sốt. Đang hoặc mới kết thúc đợt điều trị corticoid, globulin miễn dịch. Cân nặng dưới 2.000g. Trẻ có tuổi thai < 34 tuần …

Để đảm bảo trẻ có thể trạng tốt khi đi tiêm chủng và hạn chế các phản ứng sau tiêm vắc xin, phụ huynh cần lưu ý: Không để trẻ bị đói trước khi đi tiêm chủng. Cần chủ động thông báo với cán bộ y tế về tình trạng sức khỏe của con mình như: đang ốm, sốt, sinh non, tiền sử dị ứng, có phản ứng mạnh với lần tiêm chủng trước và đề nghị được cán bộ y tế kiểm tra sức khỏe của con mình trước khi tiêm chủng. Hỏi cán bộ y tế loại vắc xin trẻ được tiêm.

Nếu sau tiêm trẻ bị sốt nhẹ, sưng hạch ở hõm nách bên cánh tay được tiêm thuốc, có quầng đỏ ở vị trí tiêm, loét nhẹ và để lại sẹo (trong vòng 6 tuần sau tiêm) thì đó là những phản ứng bình thường, cho thấy trẻ đã đáp ứng miễn dịch.

Trong trường hợp các phản ứng sau tiêm trầm trọng như sốt cao, bỏ bú… kéo dài 1-2 ngày; vết tiêm sưng to, hạch sưng to, hạch kéo dài hơn 6 tuần thì cần đưa trẻ đi khám. Đối với những trường hợp trẻ sốt cao, khóc nhiều không dứt, mệt lả, da tím tái, co giật, liệt, hôn mê…phải cấp cứu ngay.

Để đảm bảo an toàn trong tiêm chủng, phụ huynh cần thông báo cho cán bộ tiêm chủng biết tình trạng sức khỏe của trẻ, tiêm xong cần nán lại cơ sở tiêm 30 phút để theo dõi phản ứng sau tiêm. Khi về nhà, trong vòng 48 giờ sau tiêm vẫn cần theo dõi những biểu hiện bất thường của trẻ để kịp thời xử lý những tình huống xấu nếu không may xảy ra.

Thu Hòa - Tuấn Dũng