Công tác dân số - những thách thức và giải pháp trong tình hình mới

Những kết quả tích cực

Thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW của Hội nghị lần thứ 6 BCH Trung ương khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới, cấp ủy đảng, chính quyền các cấp trên địa bàn tỉnh đã luôn quan tâm chỉ đạo, kịp thời triển khai thực hiện. Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã ban hành Chương trình hành động số 955-CTr/TU ngày 18/3/2018; UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 184/KH-UBND ngày 15/6/2018 thực hiện Chương trình hành động số 955 của Tỉnh ủy triển khai thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW. Năm 2020, UBND tỉnh ban hành Nghị quyết 221/2020/NQ-HĐND ngày 10/7/2020 về việc quy định chính sách dân số và phát triển trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh giai đoạn 2021-2030. Cùng với đó, các huyện, thị xã, thành phố đã ban hành kế hoạch thực hiện Chương trình hành động của Tỉnh ủy; đồng thời căn cứ tình hình thực tế của địa phương để đề ra nhiệm vụ, giải pháp cụ thể.

Triển khai hiệu quả chiến dịch chăm sóc sức khỏe sinh sản cho phụ nữ trong độ tuổi sinh sản

Sau hơn 7 năm triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách trên, công tác dân số của tỉnh đạt nhiều kết quả quan trọng. Thường xuyên đổi mới nội dung tuyên truyền, vận động về công tác dân số phù hợp với yêu cầu chuyển trọng tâm chính sách dân số từ KHHGĐ sang dân số và phát triển, tạo được sự đồng thuận trong nhân dân, góp phần nâng cao nhận thức người dân. Nhận thức, hành vi của đại bộ phận người dân về chính sách dân số đã có những chuyển biến tích cực, quy mô gia đình có 2 con được chấp nhận ngày càng rộng rãi; tỷ lệ các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại năm 2024 ước đạt 85,13% tăng 15,32% so với năm 2017; tỷ suất sinh thô là 11,77%o, giảm 3,63%o so với năm 2017.

Tỷ số giới tính khi sinh trên địa bàn tỉnh năm 2024 đạt là 109,53 bé trai/100 bé gái, giảm 2,75 điểm phần trăm so với năm 2017. Những năm gần đây, Hà Tĩnh cũng đã chú trọng các hoạt động nâng cao chất lượng dân số như: Sàng lọc trước sinh, sàng lọc sơ sinh; tư vấn và khám sức khỏe cho thanh niên chuẩn bị kết hôn, tư vấn chăm sóc người cao tuổi. Tỷ lệ bà mẹ mang thai được sàng lọc trước sinh tăng từ 23,3% năm 2016 lên 78,2% năm 2024; trẻ sơ sinh được sàng lọc tăng từ 16,8% năm 2016 lên 60,5% năm 2024. Tuổi thọ trung bình người Hà Tĩnh năm 2023 là 73,36 tuổi, tăng 0,76 tuổi so với năm 2017; đứng thứ 10 so với vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung (chung của vùng 74,07 tuổi) và đứng thứ 45 so với cả nước (chung cả nước 74,5 tuổi). Tỷ lệ người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ năm 2024 tăng 10% so với năm 2020 (đạt chỉ tiêu kế hoạch tăng 10% người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ hằng năm). Theo đó, chất lượng cuộc sống, chất lượng dân số về thể chất, tinh thần từng bước được nâng lên; đảm bảo các vấn đề về quy mô, cơ cấu, phân bổ dân số hợp lý góp phần phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh nhà.

Quan tâm công tác chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại các đại phương

Còn nhiều khó khăn

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác dân số vẫn còn gặp những khó khăn và thách thức. Theo Quyết định số 588/QĐ-TTg ngày 28/4/2020 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chương trình Điều chỉnh mức sinh phù hợp các vùng, đối tượng đến năm 2030, Hà Tĩnh vẫn là một trong 33 tỉnh thành có mức sinh cao, vì thế, trong thời gian qua, Hà Tĩnh vẫn phải tập trung thực hiện song song hai nhiệm vụ đó là vừa giảm sinh và vừa nâng cao chất lượng dân số. Kết quả giảm sinh trên địa bàn tỉnh chưa đảm bảo được tính bền vững, mức sinh còn chênh lệch giữa các đại phương. Tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên có chiều hướng gia tăng. Số con trung bình của một phụ nữ trong tuổi sinh đẻ còn cao (theo niên giám thống kê năm 2023 là 2,72 con/phụ nữ), sẽ mất một thời gian dài để đạt được mức sinh thay thế. Tỷ lệ sinh trên 2 con còn cao và chưa đạt chỉ tiêu đề ra. Năm 2024, Số trẻ ước sinh ra là con thứ 3 năm 2024 là 5070 cháu, tương ứng với tỷ lệ sinh con thứ 3 là 32,66% cháu, tăng 8,5% so với năm 2017.

Công tác dân số từng bước đi vào xã hội hóa, các dịch vụ, phương tiện tránh thai chỉ cấp phát miễn phí cho các đối tượng nghèo, cận nghèo, xã, thôn đặc biệt khó khăn nên trong việc vận động đối tượng thực hiện KHHGĐ gặp nhiều khó khăn. Từ năm 2025, các phương tiện tránh thai không còn được cấp từ Trung ương, việc mua sắm từ nguồn kính phí của Nghị quyết 221 không thực hiện được, nên công tác cung ứng cho cơ sở thực hiện các chỉ tiêu về các biện pháp tránh thai hiện đại sẽ gặp khó khăn.

Cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, đời sống người dân ngày càng được nâng lên, tuổi thọ người dân ngày càng cao, lượng người trẻ di cư cơ học lớn… là những nguyên nhân khiến Hà Tĩnh có tốc già hóa dân số tăng nhanh so với cả nước. Theo số liệu Niên giám thống kê năm 2023, chỉ số già hóa ở Hà Tĩnh đạt 61,75%, tức là cứ 100 trẻ em dưới 15 tuổi thì có khoảng 63 người già từ 60 tuổi trở lên và chỉ số này cũng đang có xu hướng tăng lên nhanh chóng trong những năm qua (từ 59,98% năm 2019 lên 61,75% năm 2023). Tỷ lệ người cao tuổi (từ 65 tuổi trở lên) trên địa bàn chiếm 11,93% dân số. Tuổi thọ bình quân ngày một gia tăng thì nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng già hóa dân số tại Hà Tĩnh là do những biến động dân số di cư cơ học. Tốc độ già hóa nhanh, sẽ đặt ra nhiều thách thức đối với mọi mặt của đời sống KT-XH trên địa bàn.

Lấy máu gót chân ở trẻ sơ sinh để xét nghiệm sàng lọc nhiều bệnh lý nguy hiểm, ngăn chặn rủi ro và quản lý sức khỏe cho trẻ

Nhiệm vụ, giải pháp thực hiện trong thời gian tới

Để thực hiện mục tiêu giảm mức sinh, phấn đấu đạt mức sinh thay thế, đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên; tận dụng lợi thế của nhóm dân số trong độ tuổi lao động; thích ứng với già hóa dân số; phân bố dân số hợp lý và nâng cao chất lượng dân số, góp phần phát triển bền vững kinh tế - xã hội của tỉnh, trong thời gian tới ngành Dân số sẽ tập trung thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng, chính quyền về công tác dân số trong tình hình mới, triển khai thực hiện nghiêm Nghị quyết 21-NQ/TW, các văn bản của Trung ương, của tỉnh về công tác dân số, nêu cao trách nhiệm người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp trong công tác dân số. Tăng cường công tác kiểm tra giám sát hỗ trợ các địa phương, đơn vị trong triển khai thực hiện các hoạt động dân số.

Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các đề án nâng cao chất lượng dân số cũng như tăng cường các hoạt động truyền thông chuyển đổi hành vi về dân số. Triển khai có hiệu quả chương trình hành động, các kế hoạch về việc thực hiện Chiến lược Dân số Việt Nam, Chương trình truyền thông dân số và Chương trình điều chỉnh mức sinh phù hợp giữa các vùng, đối tượng đến năm 2030”.

Đẩy mạnh hoạt động truyền thông dân số; đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền vận động người dân thực hiện chính sách dân số nhằm làm chuyển biến sâu sắc về nhận thức, hành vi của người dân; triển khai và mở rộng các mô hình nâng cao chất lượng dân số.

Phát huy tính tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên trong việc xây dựng quy mô gia đình 2 con nhằm tạo sức lan tỏa trong toàn xã hội để tiếp tục thực hiện cuộc vận động mỗi cặp vợ chồng nên có 2 con, phấn đấu đạt mức sinh thay thế.

Theo đó, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp; đưa công tác dân số là một trong những nội dung trọng tâm trong công tác lãnh- chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền; đẩy mạnh phối hợp liên ngành, phát huy mạnh mẽ vai trò của Ban Chỉ đạo công tác DS&PT.

Đồng thời, triển khai có hiệu quả các hoạt động truyền thông, giáo dục với nội dung, hình thức và cách tiếp cận đa dạng, đi vào chiều sâu; kiện toàn tổ chức bộ máy làm công tác dân số theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp, hiệu quả.

BS. Phan Trường Sang - Chi cục trưởng Chi cục Dân số tỉnh Hà Tĩnh