Gặp khó khăn trong quản lý thuốc lá thế hệ mới

Tại Việt Nam, thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng) đã xuất hiện gần 10 năm và không còn xa lạ. Thế nhưng có một thực tế là nhóm thuốc lá thế hệ mới đang được xếp vào các loại thuốc lá lậu, chưa được cấp phép kinh doanh. Và phần lớn các sản phẩm này đều là sản phẩm nhập lậu hoặc xách tay, trôi nổi nhưng vẫn được bày bán công khai trên thị trường qua nhiều hình thức, trong đó đáng kể đến có hình thức bán qua mạng xã hội và các kênh mua sắm trực tuyến.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Việt Nam hiện đang là một trong 15 quốc gia có tỷ lệ hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới và là quốc gia đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN có số người trưởng thành hút thuốc lá cao nhất chỉ sau Indonesia và Philippines. Trước thực trạng trên, Việt Nam đã có Luật Phòng chống tác hại của Thuốc lá nhằm kéo giảm tình trạng sử dụng thuốc lá ở Việt Nam, cũng như nghiêm cấm hút thuốc lá tại công sở, trường học và các nơi công cộng.

Song, với sự xuất hiện của loại hình thuốc lá thế hệ mới trong vài năm trở lại đây đã khiến cho công tác quản lý, kiểm soát cũng như xử phạt của các cơ quan chức năng gặp nhiều khó khăn khi chính sách quản lý thuốc lá thế hệ mới chưa có, những chế tài đang áp dụng với thuốc lá điếu truyền thống không đủ cơ sở để áp dụng.

Điều này đã khiến thuốc lá thế hệ mới vẫn được quảng cáo, bày bán công khai, người dùng, nhất là giới trẻ, học sinh, sinh viên rất dễ dàng tiếp cận, sử dụng. Những sản phẩm này đa phần có nguồn gốc xách tay, nhập lậu, không được quản lý về chất lượng, an toàn. Thực trạng này đang dẫn đến hệ lụy khi việc mua bán mất thiếu kiểm soát, nhất là chất lượng sản phẩm có thể là kẽ hở cho các đối tượng xấu trà trộn các chất độc hại, thậm chí có thể là các chất gây nghiện, ma túy, hướng thần... vào các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.

Ông Nguyễn Thanh Hùng, thư ký Ban quản lý Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá tỉnh Hà Tĩnh cho biết: Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá hiện nay đang định nghĩa: “thuốc lá là sản phẩm được sản xuất từ toàn bộ hoặc một phần nguyên liệu thuốc lá”; trong đó khái niệm “Nguyên liệu thuốc lá là lá thuốc lá dưới dạng rời, tấm đã sơ chế tách cọng, sợi thuốc lá, cọng thuốc lá và nguyên liệu thay thế khác dùng để sản xuất thuốc lá”. Tuy nhiên, hiện nay chưa rõ cụm từ "nguyên liệu thay thế khác dùng để sản xuất thuốc lá" có bao gồm các loại thuốc lá thế hệ mới hay không. Do đó phải có quy định rõ, thuốc lá thế hệ mới cần được quản lý theo luật hiện hành như đang áp dụng cho thuốc lá điếu thông thường.

Không chỉ gây hại cho sức khỏe, thuốc lá thế hệ mới còn khiến cho cơ quan chức năng gặp khó khăn khi khung khổ pháp lý để quản lý sản phẩm này chưa đầy đủ, nhiều vụ việc vi phạm dù số lượng, quy mô rất lớn nhưng do chưa có chế tài xử lý cụ thể dành riêng cho loại sản phẩm này nên chỉ có thể xử phạt hành chính.

Với thực trạng sử dụng thuốc lá thế hệ mới như hiện nay, Bộ Y tế đã đề nghị cấm toàn bộ các sản phẩm thuốc lá kiểu mới vì các sản phẩm này đều có hại cho sức khỏe. Đồng thời cần sớm đưa ra khung khổ pháp lý cho sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. Trong đó, Chính phủ cần sớm có quy định cụ thể về thuốc lá thế hệ mới, chính sách quản lý ra sao, để các đơn vị chức năng xây dựng quy định quản lý đồng bộ với các quy định khác để đảm bảo hiệu quả quản lý.

Thanh Nhàn