Chuyện những người bắt muỗi

Trắng đêm cùng những người bắt muỗi.

Đêm cuối tháng trời tối đen như mực.Theo chân đoàn đi bắt muỗi của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, chúng tôi có mặt tại nhà anh Nguyễn Văn Hải thôn Nhật Tân, xã Mỹ Lộc, huyện Can Lộc. BsCKI. Đoàn Văn Thịnh, phụ trách khoa Kí sinh trùng, côn trùng, trưởng đoàn cho biết: xã Mỹ Lộc là một trong những xã trọng điểm sốt rét của huyện Can Lộc. Định kỳ các anh phải tổ chức bắt muỗi tại các thôn để phân tích, đánh giá phục vụ cho công tác phòng chống sốt rét hàng năm.

Tại đây, phần việc đầu tiên và đơn giản nhất trong đêm được đoàn thực hiện đó là bẫy muỗi bằng đèn. Y sỹ Đặng Đình Dũng lấy từ trong túi ra một chiếc “bẫy đènbắt muỗi”vừa lắp vừa giảng giải: “Chiếc bẫy đèn này sẽ treo ở ngoài vườn từ tối cho đến sáng hôm sau. Đèn treocách mặt đất khoảng 1,5m và cách xa chuống gia súc khoảng 30m. Khi treo đèn, phải tắt hết các đèn khác để ánh sáng từ đèn thu hút muỗi từ các nơi bay tới và rơi vào lồng đèn. Sáng mai các anh sẽ đến lấy bẫy đèn và cho muỗi vào các tuýp thủy tinh để đưa về phân tích, định loại”.

Chiếc đèn được lắp xong, anh Dũng chọn một cây to và treo đèn ở đó. Sau khi trao đổi nhờ chủ nhà trông coi, các anh chị lại lục tục thu dọn đồ và chuẩn bị đi nhà khác. Nhà tiếp theo nằm cách xa đường lớn, sau cơn mưa, đường đi vào khá khó khăn. Ở đây có chuồng gia súc lớn, lại gần một số ao hồ, là nơi lý tưởng để muỗi bay vào đốt, hút máu trâu bò.

Muỗi ở đây khá nhiều. Không kể mùi hôi thối, nền đất lấp xấp nước, lẫn phân gia súc… Công việc của họ bắt đầu. Khác với bẫy đèn, bắt muỗi trong chuồng gia súc đòi hỏi kỳ công hơn. Anh Thịnh tỷ mẩn soi đèn từng bờ tường, từng khoang ngăn cách truồng gia súc. Mỗi khi bắt gặp một con muỗi anh lại dùng  ống tuýp thủy tinh (dụng cụ để bắt muỗi) bắt sống từng con muỗi và nhốt chúng vào từng ống tuýp đã chuẩn bị sẵn. Mỗi ống tuýp chứa khoảng 3con muỗi, ngăn cách giữa mỗi con là một miếng bông trắng. Những ống tuýp đựng muỗi dần đầy lên. Công việc của các anh nhanh chóng hoàn thành. Anh Thịnh cho biết: muỗi Anophen thường đốt hút máu gia súcvào chập tốisau đó đậu vào bờ tường hoặc thoang chuồng. “ Những hôm không may gặp phải con bò, con trâu dữ là phải vừa bắt muỗi vừa để ý chúng, không lơ là nó húc cho liền. Có hôm thoang chuồng bị sút, con bò lao ra, may tránh kịp chứ không thì lãnh đủ”, anh Thịnh chia sẻ thêm về những tai nạn trong nghề. 

Quên cả oi bức, mệt mỏi, mọi người vui vẻ di chuyển ra vườn. Tại đây họ sẽ thực hiện phương pháp tiếp theo - dùng người làm mồi nhử muỗi. Đây là phương pháp khá mạo hiểm vì rất dễ lây truyền bệnh sốt rét do bị muỗi Anophen đốt.

Tại đây, mỗi cán bộ khoa Ký sinh trùng – Côn trùng Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hà Tĩnh ngồi im lặng ở một góc, nơi ngược gió, với một phần chân tay để lộ ra ngoài.5 phút, 10 phút rồi 15, 20 phút trôi qua mới bắt được số muỗi theo đúng chủng loại yêu cầu. Trong thời gian phơi mình làm mồi cho muỗi, các anh chị không chỉ bị muỗi Anophen đốt mà còn bị nhiều loài côn trùng khác cắn, đốt…Bs Thịnh cho biết:“Trên địa bàn tỉnh ta có khoảng 60 loài muỗi. Trong đó muỗi truyền bệnh sốt rét Anophen hoạt động chủ yếuvề đêm nên việc bắt muỗi phải tiến hành trong khoảng từ 20h tối đến gần sáng hôm sau. Việc làm mồi người nhử muỗi rất hiệu quả, tuy nhiên nguy cơ lây truyền bệnh sốt rét là rất lớn. Mặc dù vậy anh em vẫn không nề hà và luôn hoàn thành tốt công việc của mình”.

Quá nửa đêm, số lượng muỗi bắt được đã đủ. Cả đoàn thu dọn ghế và dụng cụ chuẩn bị ra về. Số muỗi bắt được đêm nay sẽ được các anh chị đưa về khoa để nghiên cứu, phân tích về định dạng muỗi, thành phần loại, mật độ muỗi; đánh giá hiệu quả của việc phun hóa chất, tẩm màn…nhằm phục vụ tốt công tác phòng chống sốt rét  trên địa bàn.

Tất cả vì sức khỏe cộng đồng

Bs. Đoàn Văn Thịnh cho biết: “Bệnh sốt rét đã giảm so với những năm trước đây. Tuy nhiên trên địa bàn tỉnh ta vẫn còn 61 xã trọng điểm sốt rét, vẫn có muỗi truyền bệnh Sốt rét và đặc biệt còn có nhiều người đi từ vùng sốt rét (Angola, Lào…) về. Cho nên công tác phòng chống sốt rét không được phép lơ là, chủ quan. Vì chỉ cần có 01 bệnh nhân đã có thể làm nguồn truyền bệnh cho rất nhiều người và nếu không phát hiện kịp thời thì nguy cơ bùng phát dịch là rất lớn”.

Hằng năm,cán bộ khoa Ký sinh trùng – Côn trùng phải đi bắt muỗi trên tất cả các xã sốt rét trọng điểm. Những huyện có nhiều xã trọng điểm sốt rét như Hương Khê, Kỳ Anh, Hương Sơn, Đức Thọ, Vũ Quang phải đi mỗi năm từ 3 đến 4 lần, mỗi lần phải đi từ 3 đến 5 ngày với sự hỗ trợ giúp đỡ của cán bộ huyện, y tế xã và thôn bản mới hoàn thành công việc. Điều kiện nhiều nơi rất khó khăn, đoàn phải nghỉ ở trạm y tế hoặc ở nhờ nhà dân để tối đi vào điểm bắt muỗi. Có điểm bắt cách xa chỗ ở hơn chục cây, đường rừng núi, rắn rết nhiều, rất nguy hiểm. Khó khăn là vậy nhưng họ vẫn gắn bó với nghề, người nhiều nhất là anh Thịnh, gần 30 năm trong nghề, ít như anh Dũng cũng hơn chục năm.

Lặng thầm với những công việc: ngày đi tuyên truyền, giám sát, tẩm màn cho người dân, đêm đi bắt muỗi. Những người cán bộ làm công tác phòng chống sốt rét như những con ong cần mẫn, góp mật tỏa hương cho đời. Với họ niềm vui lớn nhất là không có người mắc sốt rét, không có dịch sốt rét trên địa bàn. Và họ đang góp sức cùng ngành y tế tỉnh nhàphấn đấu đạt mục tiêu loại trừ bệnh sốt rét tại 3 huyện, thị, thành phố là: Thành phố Hà Tĩnh, Thị xã Hồng Lĩnh,huyện Cẩm Xuyên vào cuối năm 2019. Và tiến tới loại trừ bệnh sốt rét vào năm 2025 như mục tiêucủa Chiến lược quốc gia phòng, chống và loại trừ bệnh sốt rét ở Việt Nam đã đặt ra.

Thu Hòa