Khói thuốc lá – Mối đe dọa thầm lặng đối với sức khỏe cộng đồng

Theo Điều tra Toàn cầu về sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành (GATS) do Bộ Y tế công bố, năm 2023 Việt Nam có khoảng 15,4 triệu người hút thuốc lá, trong đó phần lớn là nam giới. Mặc dù tỷ lệ này đã giảm so với 10 năm trước, nhưng mức độ phơi nhiễm khói thuốc thụ động trong cộng đồng vẫn rất cao.

Cụ thể, 33 triệu người không hút thuốc phải hít khói thuốc tại nhà; 5 triệu người bị phơi nhiễm tại nơi làm việc; và gần 70% học sinh từ 13–15 tuổi từng hít phải khói thuốc ở nơi công cộng.Những con số này cho thấy, hút thuốc lá không chỉ là thói quen cá nhân, mà là vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng.

Nhiều nơi công cộng vẫn ngột ngạt khói thuốc

Theo Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (VINACOSH), mỗi năm Việt Nam có khoảng 40.000 người tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá. Trong đó, hàng nghìn trường hợp là người không hút thuốc nhưng thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc trong gia đình, nơi làm việc hoặc nơi công cộng.

Từ năm 2012, Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá đã được ban hành và triển khai trên toàn quốc, tạo hành lang pháp lý quan trọng cho công tác kiểm soát thuốc lá.

Luật quy định rõ cấm hút thuốc tại nơi làm việc, bệnh viện, trường học, trên các phương tiện giao thông công cộng và địa điểm công cộng trong nhà.

Tuy nhiên, việc thực thi vẫn gặp nhiều khó khăn. Mức phạt hành vi hút thuốc nơi công cộng hiện nay là từ 200-500 ngàn đồng. Nhưng trên thực tế, rất ít trường hợp bị xử phạt do lực lượng mỏng và việc lập biên bản vi phạm chưa thuận lợi. Cần có giải pháp kiểm tra, giám sát thường xuyên hơn.

Bên cạnh đó, nhiều địa phương đã chủ động triển khai mô hình “Cơ quan, trường học, bệnh viện không khói thuốc” và đạt kết quả tích cực. Theo thống kê của Bộ Y tế, đến nay đã có hơn 1.500 đơn vị y tế và giáo dục trên cả nước được công nhận đạt tiêu chuẩn “không khói thuốc”.

Dù luật pháp đóng vai trò quan trọng, song yếu tố quyết định vẫn là ý thức của người dân. Chị Nguyễn Thị Hồng, chủ quán ăn ở phường Thành Sen, chia sẻ: “Trước đây khách hút thuốc nhiều, quán khói mịt mù. Từ khi treo biển ‘Không hút thuốc trong quán’, ban đầu có người khó chịu, nhưng dần họ quen. Giờ quán thông thoáng, khách còn tăng.”

Anh Phạm Văn Nam, tài xế taxi ở xã Hoành Sơn, kể: “Tôi bỏ thuốc lá 3 năm nay. Thật sự lúc đầu rất khó, nhưng nghĩ tới con nhỏ, tôi quyết tâm. Giờ vừa tiết kiệm, vừa thấy người khỏe hẳn.”

Những thay đổi nhỏ ấy là minh chứng rằng, truyền thông và giáo dục sức khỏe có thể tạo nên chuyển biến bền vững trong cộng đồng.

Ông Nguyễn Chí Thanh, Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hà Tĩnh, khẳng định: “Xây dựng môi trường không khói thuốc là trách nhiệm của toàn xã hội. Mỗi người dân, mỗi cơ quan, mỗi doanh nghiệp đều có thể góp phần bằng việc thực hiện đúng quy định, nhắc nhở người khác, và bảo vệ không gian chung trong lành.”

Thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong có thể phòng tránh được. Mỗi điếu thuốc không chỉ đốt cháy sức khỏe và tài chính của người hút, mà còn âm thầm hủy hoại sức khỏe của những người thân yêu bên cạnh.

Để bảo vệ bản thân và cộng đồng, hãy hành động ngay hôm nay: Không hút thuốc trong nhà, nơi công cộng, khu vực có trẻ em và phụ nữ mang thai. Tích cực tham gia các hoạt động tuyên truyền về tác hại của thuốc lá. Khuyến khích và hỗ trợ người hút thuốc cai nghiện. Xây dựng nếp sống văn minh, môi trường xanh – sạch – không khói thuốc.

Thanh Nhàn